1、A Numroderfrence ISO9439:1999(F) NORME INTERNATIONALE ISO 9439 Deuximedition 19990301 Qualitdeleauvaluationdela biodgradabilitarobieultimeenmilieu aqueuxdescompossorganiquesEssai dedgagementdedioxydedecarbone WaterqualityEvaluationofultimateaerobicbiodegradabilityoforganic compoundsinaqueousmediumCa
2、rbondioxideevolutiontestISO9439:1999(F) ISO1999 Droitsdereproductionrservs.Saufprescriptiondiffrente,aucunepartiedecettepublicationnepeuttrereproduiteniut ilisesousquelque formequecesoitetparaucunprocd,lectroniqueoumcanique,ycomprislaphotocopieetlesmicrofilms,sanslaccordcr itdelditeur. Organisationi
3、nternationaledenormalisation Casepostale56 CH1211Genve20 Suisse Internet isoiso.ch ImprimenSuisse ii Sommaire 1Domainedapplication .1 2Termesetdfinitions .1 3Principe. 3 4Environnementdessai 3 5Ractifs. 3 6Appareillage . 4 7Modeopratoire .5 8Calculs 7 9Validitdesrsultats. 8 10Rapportdessai . .9 Anne
4、xeA (informative) Principedunsystmedessaidemesuragedudioxydedecarbone(exemple) .10 AnnexeB (informative) Exemplesdedosagedudioxydedecarbonelibr11 AnnexeC (informative) Exempledecourbedebiodgradation.13 AnnexeD (informative) DosagecombinduCO 2 etduCOD.14 Bibliographie.17ISO ISO9439:1999(F) iii Avantp
5、ropos LISO(Organisationinternationaledenormalisation)estunefdrationmondialedorganismesnationauxde normalisation(comitsmembresdelISO).LlaborationdesNormesinternationalesestengnralconfieaux comitstechniquesdelISO.Chaquecomitmembreintressparunetudealedroitdefairepartieducomit techniquecrceteffet.Lesorg
6、anisationsinternationales,gouvernementalesetnongouvernementales,en liaisonaveclISOparticipentgalementauxtravaux.LISOcollaboretroitementaveclaCommission lectrotechniqueinternationale(CEI)encequiconcernelanormalisationlectrotechnique. LesNormesinternationalessontrdigesconformmentauxrglesdonnesdanslesD
7、irectivesISO/CEI,Partie3. LesprojetsdeNormesinternationalesadoptsparlescomitstechniquessontsoumisauxcomitsmembrespour vote.LeurpublicationcommeNormesinternationalesrequiertlapprobationde75 %aumoinsdescomits membresvotants. LaNormeinternationaleISO9439atlaboreparlecomittechniqueISO/TC147, Qualitdelea
8、u,sous comitSC5, Mthodesbiologiques . Cettedeuximeditionannuleetremplacelapremiredition(ISO9439:1990),dontelleconstitueunervision technique. LesannexesADdelaprsenteNormeinternationalesontdonnesuniquementtitredinformation.ISO9439:1999(F) ISO iv Introduction LesconditionsdcritesdanslaprsenteNormeinter
9、nationalenecorrespondentpastoujoursauxconditions optimalespermettantdobtenirundegrmaximaldebiodgradation.Danslecadredecesystmedessai,le dioxydedecarbone(CO 2 )misparlesmicroorganismesestdoslintrieurdespigestraverssparlair provenantdesrcipientsdessai.UnepartieduCO 2 restedanslemilieudesrcipientssousf
10、ormedecarbone inorganiquedissous(CID),dontlaconcentrationpeutaugmenterpendantleprocessusdebiodgradation.Lorsque lecarboneorganiqueestpratiquementlimin,laconcentrationenCIDbaissegraduellementettendse rapprocherdezroverslafindelincubation.Ilestdoncncessairedeprocderlacidificationdumilieuenfin dessaiaf
11、indemesurerlatotalitduCO 2 biologiquementform.LemesurageduCO 2 danslespigesextrieurs peutvarierparrapportlavritableproductiondeCO 2 etletauxcintiquepeutluiaussitreinfrieurautaux calculpartirdumesuragedelliminationducarboneorganiquedissous.Ilpeutenrsulterquelescourbesde biodgradation,dontlesvaleursre
12、posentsurlaquantitdeCO 2 pig,nereprsententpascompltementle vritabletauxcintiquemicrobien.Pourdesvariantesdemthodesdvaluationdelabiodgradation,consulter lISO15462etplusparticulirementlISO14593,quireposegalementsurlaproductiondeCO 2 maisquina cependantpascedfaut.NORMEINTERNATIONALE ISO ISO9439:1999(F)
13、 1 Qualitdeleauvaluationdelabiodgradabilitarobieultime enmilieuaqueuxdescompossorganiquesEssaide dgagementdedioxydedecarbone AVERTISSEMENT Lesbouesactiveseteauxdgoutspeuventcontenirdesorganismes potentiellementpathognes.Ilconvientdoncdeprendredesprcautionsapproprieslorsdeleur manipulation.Ilconvient
14、demanipuleravecprcautionlescomposspouranalysetoxiques,demmeque ceuxdontlespropritssontinconnues. 1Domaine dapplication LaprsenteNormeinternationaleprescritunemthodepourlvaluation,pardosagedudioxydedecarbone(CO 2 ) enmilieuaqueux,delabiodgradabilitarobieultimedescompossorganiquesprsentsuneconcentrati
15、on donnesouslactiondemicroorganismesarobies. LamthodedelaprsenteNormeinternationalesappliquedescompossorganiques a) solublesdansleaudanslesconditionsdelessai,auquelcaslliminationduCODpeuttredterminetitre dinformationcomplmentaire(voirlannexeD); b) peusolublesdansleaudanslesconditionsdelessai,auquelc
16、asilpeuttrencessairedeprendredes mesuresparticuliresafindassurerunebonnedispersionducompos(voirparexemplelISO10634); c) nonvolatilsouayantunepressiondevapeurngligeabledanslesconditionsdelessai NOTE Encequiconcernelessubstancesvolatiles,utiliserparexemplelISO9408oulISO14593. d) nayantpasdeffetinhibit
17、eursurlesmicroorganismessoumislessai,laconcentrationchoisiepourlessai. NOTE Lexistenceduneffetinhibiteurpeuttremisenvidencesuivantlamthodeprescriteen8.3,oupartouteautre mthodededterminationdeleffetinhibiteurdunesubstancesurdesbactries(voirparexemplelISO8192). 2 Termesetdfinitions Pourlesbesoinsdelap
18、rsenteNormeinternationale,lestermesetdfinitionssuivantssappliquent. 2.1 biodgradationarobieultime dcompositionduncomposchimiqueoudunematireorganiquepardesmicroorganismes,enprsence doxygne,endioxydedecarbone,eauetselsminrauxdetoutautrelmentprsent(minralisation)et productiondenouvellebiomasse 2.2 biod
19、gradationprimaire modificationstructurelle(transformation)duncomposchimiquepardesmicroorganismes,entranantlaperte dunepropritspcifique 2.3 boueactive biomasseproduiteparlacroissancedebactriesoudautresmicroorganismesenprsencedoxygnedissous, lorsdutraitementarobiedeseauxusesISO9439:1999(F) ISO 2 2.4 c
20、oncentrationenmatiresensuspension quantitdematiresolideobtenueparfiltrationoucentrifugationdunvolumeconnude boueactiveetschageenviron105Cjusqumasseconstante 2.5 carboneorganiquedissous COD fractionducarboneorganiqueprsentdansleauquinepeuttrelimineparlamthodedesparationdes phasesspcifie NOTE Parexemp
21、leparcentrifugation40000ms 2 pendant15minouparfiltrationsurmembranedontlediamtredes poresestde0,2 mm0,45 mm. 2.6 carboneinorganiquetotal CIT totalitducarboneinorganiqueprsentdansleauprovenantdudioxydedecarboneetdescarbonates 2.7 carboneinorganiquedissous CID fractionducarboneinorganiqueprsentdanslea
22、uquinepeuttrelimineparlamthodedesparationdes phasesspcifie NOTE Parexempleparcentrifugation40000ms 2 pendant15minouparfiltrationsurmembranedontlediamtredes poresestde0,2 mm0,45 mm. 2.8 quantitthoriquededioxydedecarboneform CO 2 Th quantitthoriquemaximalededioxydedecarboneformaprsloxydationcompltedun
23、composchimique NOTE Elleestcalculepartirdelaformulemolculaireetestexprimedanscecasenmilligrammesdedioxydede carboneparmilligramme(oupargramme)ducomposanalyser. 2.9 phasedelatence dlaiscoulantentreledbutdunessaietlemomentoladaptationet/oulaslectiondesmicroorganismes dgradantsestacheve,etoledegrdebiod
24、gradationduncomposchimiqueoudunematireorganique reprsenteenviron10%duniveaumaximaldebiodgradation NOTE Elleestgnralementexprimeenjours. 2.10 niveaumaximaldebiodgradation tauxmaximaldebiodgradationduncomposchimiqueoudunematireorganiqueaucoursdunessai,audel duquelaucunebiodgradationnesurvientpluspenda
25、ntlessai NOTE Ilestgnralementexprimenpourcentage. 2.11 phasedebiodgradation dureentrelafindelaphasedelatencedunessaietlemomentoenviron90%duniveaumaximalde biodgradationatatteint NOTE Elleestgnralementexprimeenjours. 2.12 phasedeplateau dureentrelafindelaphasedebiodgradationetlafindelessai NOTE Ellee
26、stgnralementexprimeenjours.ISO ISO9439:1999(F) 3 2.13 prexposition princubationduninoculumenprsenceducomposchimiqueoudelamatireorganiqueanalyser,destine accrotrelaptitudedelinoculumdgraderlematriaudessaiparadaptationet/ouparslectiondesmicro organismes 2.14 prconditionnement princubationduninoculumda
27、nslesconditionsdelessai,enlabsenceducomposchimiqueoudelamatire organiqueanalyser,destineamliorerlefficacitdelessaiparacclimatationdesmicroorganismesaux conditionsdessai 3Principe Labiodgradabilitdescompossorganiquespardesmicroorganismesarobiesestdterminelaidedun systmedessaiaqueuxstatique.Lemlangeso
28、umislessaicontientunm ilieuinorganique,lecompos organiqueconstituantlaseulesourcenominaledecarboneetdnergieuneconcentrationde10mg/l40mg/l encarboneorganique,ainsiquuninoculummixteprovenantduneusinedetraitementdeseauxrsiduairesou duneautresourcedelenvironnement.Lemlangeestagitdansdesrcipientsdessaipu
29、isexposunfluxdair exemptdeCO 2 gnralementjusqu28 jours(voirunexempleenannexe A).LeCO 2 formpendantla dgradationmicrobienneestpigdansdesrcipientsexternesetdterminparunemthodedanalyse approprie(voirdesexemplesenannexe B),puiscomparlaquantitthorique(CO 2 Th)etexprimen pourcentage. Danslecasdecomposssuf
30、fisammentsolublesdansleau,ilestpossible,defaonfacultative,demesurer lliminationduCODafindobtenirdesinformationscomplmentairessurlabiodgradabilitultime.Cecipeuttre faitparlaprsentemthode,maislannexeDdcritunmodeopratoirefacilequipermetdutiliserlecompos analyseretlinoculumdesconcentrationsplusleves,ceq
31、uiamliorelepotentieldebiodgradationdelessai. Silexisteunemthodedanalysespcifiquelasubstance,ilestgalementpossibledobtenirdesinformations concernantladgradabilitprimaire. 4Environnement dessai Lincubationdoitavoirlieulabridelalumireousouslumirediffuse,unetempraturecompriseentre20Cet 25C,maintenuecons
32、tante 2Cprstoutaulongdelessai. 5Ractifs Utiliseruniquementdesractifsdequalitanalytiquereconnue. 5.1 Eau distilleoudionise ,contenantmoinsde1mg/ldeCOD. 5.2 Milieudessai. 5.2.1 Composition a) Solutiona) Dissoudre: Dihydrognophosphatedepotassiumanhydre(KH 2 PO 4 ) 8,50g Monohydrognophosphatededipotassi
33、umanhydre(K 2 HPO 4 ) 21,75g Monohydrognophosphatededisodiumdihydrat(Na 2 HPO 4 ,2H 2 O) 33,40g Chloruredammonium(NH 4 Cl) 0,50g dansdeleau(5.1),quantitsuffisantepour 1000mlISO9439:1999(F) ISO 4 IlestrecommanddemesurerlepHpourvrifiercettesolutiontampon.IlconvientquelepHsoitdenviron7,4. Sicenestpasle
34、cas,prparerunenouvellesolution. b) Solutionb) Dissoudre22,50gdesulfatedemagnsiumheptahydrat(MgSO 4 ,7H 2 O)dansdeleau(5.1),enquantit suffisantepour1000ml. c) Solutionc) Dissoudre36,40gdechloruredecalciumdihydrat(CaCl 2 ,2H 2 O)dansdeleau(5.1),enquantitsuffisante pour1000ml. d) Solutiond) Dissoudre0,
35、25gdechloruredefer(III)hexahydrat(FeCl 3 ,6H 2 O)dansdeleau(5.1),enquantitsuffisante pour1000ml.Afindvitertouteprcipitation,prparercettesolutionextemporanmentouajouterunegoutte dacidechlorhydriqueconcentr(HCl). 5.2.2 Prparationdumilieudessai Pour1000mldemilieudessai,ajouterenviron800mldeau(5.1): 10m
36、ldesolutiona); 1mldechacunedessolutionsb)d). Complter1000mlavecdeleau(5.1). 6Appareillage Sassurerquelaverreriedelaboratoireatsoigneusementnettoyeet,plusparticulirement,quelleestexempte desubstancesorganiquesetdesubstancestoxiques. 6.1 Rcipientsdessai ,enverre(parexempleerlenmeyersouflacons),permett
37、antlapurgedesgazetlutilisation dunagitateur,comprenantdestubesnonpermablesauCO 2 ,entrepossdansunepicetempratureconstante oudansunenvironnementcontrlparthermostat(parexempleunbainmarie). 6.2 SystmedeproductiondairexemptdeCO 2 ,pouvantalimenterchacundesrcipientsdessaiundbit constantcomprisentre50ml/m
38、inet100ml/minpour3ldemilieu(voirenannexeAunexempledemontagedes rcipientsdessai). 6.3 Dispositifdanalysedelateneurendioxydedecarbone :toutappareillageoutechniqueappropri(e) prsentantuneprcisionsuffisante,commeparexempleunanalyseurdeCO 2 oudeCID,ouundispositifde dosagetitrimtriqueaprsabsorptiontotaled
39、ansunesolutionalcaline(voirdesexemplesenannexeB). 6.4 Appareildanalysedelaconcentrationencarboneorganiquedissous (COD)(facultatif). 6.5 Centrifugeuse oudispositifdefiltration ,munidemembranesfiltrantes(diamtrenominaldouverturedes porescomprisentre0,20 mmet0,45 mm),danslesquellesladsorptionoulerelarg
40、ageducarboneorganiqueest rduitauminimum. 6.6 pHmtre .ISO ISO9439:1999(F) 5 7Mode opratoire 7.1 Prparationdessolutionsdessai 7.1.1 Composanalyser Prparerunesolutionmreduncomposanalyserdontlasolubilitdansleauestsuffisante,dansdeleau(5.1) oudanslemilieudessai(5.2),etajouterunequantitadquatedecettesolut
41、ionafindobteniruneconcentrationen carboneorganiquedanslemilieudessaifinalcompriseentre10mg/let40mg/l.Suivantlespropritsducompos analyser(parexemplesatoxicit)etsuivantlesbesoinsdelessai,ilestpossibledutiliserdautres concentrations.Ajouterdirectementdanslesrcipientsdessailescompossayantunefaiblesolubilitdan