1、A Numroderfrence ISO93552:1999(F) NORME INTERNATIONALE ISO 93552 Premiredition 19991201 Spcificationsergonomiquespourla conceptiondesdispositifsdesignalisation etdesorganesdeservice Partie2: Dispositifsdesignalisation Ergonomicrequirementsforthedesignofdisplaysandcontrolactuators Part2:DisplaysISO93
2、552:1999(F) ISO1999 Droitsdereproductionrservs.Saufprescriptiondiffrente,aucunepartiedecettepublicationnepeuttrereproduiteniut ilisesousquelque formequecesoitetparaucunprocd,lectroniqueoumcanique,ycomprislaphotocopieetlesmicrofilms,sanslaccordcr itdelditeur. Organisationinternationaledenormalisation
3、 Casepostale56 CH1211Genve20 Suisse Internet isoiso.ch ImprimenSuisse ii Sommaire 1Domainedapplication 1 2Rfrencesnormatives .1 3Dfinitions 1 4Dispositifsdesignalisationvisuelle 2 4.1Spcificationspourladtectiondedispositifsdesignalisationvisuelle .3 4.1.1Positionnementdudispositifdesignalisation .3
4、4.1.2Relationsfonctionnellesentreledispositifdesignalisationetloprateur . .4 4.1.3Facteursambiants .5 4.1.4Autresconditionsrespecterpourfaciliterladtectiondusignal .5 4.2Spcificationspourlidentificationdesdispositifsdesignalisationvisuelle . .5 4.2.1Symbolesutilisspourlesdispositifsdesignalisation 6
5、 4.2.2Affichagesnumriques .7 4.2.3Affichagesanalogiques . .7 4.2.4Choixdeschellespourlesaffichagesanalogiques. 8 4.2.5Choixdesdispositifsdesignalisationenrelationavecdiffrentstypesdetches.11 4.2.6Regroupementdesdispositifsdesignalisation .12 4.3Spcificationspourlinterprtationdesdispositifsdesignalis
6、ationvisuelle. .13 5Dispositifsdesignalisation . .13 5.1Spcificationspourladtectiondesdispositifsdesignalisationauditive . .13 5.2Spcificationspourlidentificationdesdispositifsdesignalisationauditive. .14 5.3Spcificationspourlinterprtationdesdispositifsdesignalisationauditive . 14 6Dispositifsdesign
7、alisationtactile. 14 6.1Spcificationspourladtectiondesdispositifsdesignalisationtactile .15ISO ISO93552:1999(F) iii 6.2Spcificationspourlidentificationdesdispositifsdesignalisationtactile . 15 6.3Spcificationspourlinterprtationdesdispositifsdesignalisationtactile 15 AnnexeA (informative) Formedeschi
8、ffres 1 7 Bibliographie. 18ISO93552:1999(F) ISO iv Avantpropos LISO(Organisationinternationaledenormalisation)estunefdrationmondialedorganismesnationauxde normalisation(comitsmembresdelISO).LlaborationdesNormesinternationalesestengnralconfieaux comitstechniquesdelISO.Chaquecomitmembreintressparunetu
9、dealedroitdefairepartieducomit techniquecrceteffet.Lesorganisationsinternationales,gouvernementalesetnongouvernementales,en liaisonaveclISOparticipentgalementauxtravaux.LISOcollaboretroitementaveclaCommission lectrotechniqueinternationale(CEI)encequiconcernelanormalisationlectrotechnique. Lesprojets
10、deNormesinternationalesadoptsparlescomitstechniquessontsoumisauxcomitsmembrespour vote.LeurpublicationcommeNormesinternationalesrequiertlapprobationde75 %aumoinsdescomits membresvotants. LaNormeinternationaleISO93552atlaboreparleComiteuropendenormalisation(entantqueNorme europenneEN8942:1997)etatado
11、pte,selonuneprocdurespcialeparvoieexpress,parlecomit techniqueISO/TC159, Ergonomie,souscomitSC4, Ergonomiedelinteractionhomme/systme ,paralllement sonapprobationparlecomitsmembresdelISO. LISO9355comprendlespartiessuivantes,prsentessousletitregnral Spcificationsergonomiquespourla conceptiondesdisposi
12、tifsdesignalisationetdesorganesdeservice : Partie1:Interactionsentrelhommeetlesdispositifsdesignalisationetorganesdeservice Partie2:Dispositifsdesignalisation Partie3:Organesdeservice Partie4:Emplacementetarrangementdesdispositifsdesignalisationetorganesdeservice LannexeAdelaprsentepartiedelISO9355e
13、stdonneuniquementtitredinformation.NORMEINTERNATIONALE ISO ISO93552:1999(F) 1 Spcificationsergonomiquespourlaconceptiondesdispositifsde signalisationetdesorganesdeservice Partie2: Dispositifsdesignalisation 1Domaine dapplication LaprsentepartiedelISO9355donnedesrecommandationssurlaslection,laconcept
14、ionetlemplacementdes moyensdeprsentationdinformationdemanireviterlesrisquesergonomiquespotentielslisleuremploi. Ellespcifiedesspcificationsergonomiquesetinclutlesdispositifsdesignalisationvisuelle,auditiveettactile. Ellesappliqueauxdispositifsdesignalisationutilisssurlesappareils(parexemplemachinese
15、tinstallations, panneauxdecommande,consolesdexploitationetdesurveillance)destinslusageprofessionneletpriv.Des exigencesergonomiquesspcifiquespourlesterminauxcrandevisualisationutilisspourlestravauxdebureau sontdonnesdanslanormeISO9241. 2Rfrences normatives Lesdocumentsnormatifssuivantscontiennentdes
16、dispositionsqui,parsuitedelarfrencequiyestfaite, constituentdesdispositionsvalablespourlaprsentepartiedelISO 9355.Pourlesrfrencesdates,les amendementsultrieursoulesrvisionsdecespublicationsnesappliquentpas.Toutefois,lespartiesprenantes auxaccordsfondssurlaprsentepartiedelISO9355sontinvitesrechercher
17、lapossibilitdappliquerles ditionslesplusrcentesdesdocumentsnormatifsindiqusciaprs.Pourlesrfrencesnondates,ladernire ditiondudocumentnormatifenrfrencesapplique.LesmembresdelalISOetdelaCEIpossdentleregistre desNormesinternationalesenvigueurunmomentdonn. ISO7731, SignauxauditifsdedangerExigencesgnrales
18、,conceptionetessais. IEC613101, ScuritdesmachinesIndication,marquageetmanuvrePartie1:Spcificationspourles signauxvisuels,auditifsettactiles. IEC613102, ScuritdesmachinesIndication,marquageetmanuvrePartie2:Spcificationspourle marquage. 3Dfinitions PourlesbesoinsdelaprsentepartiedelISO9355lesdfinition
19、ssuivantessappliquent: 3.1 oprateur la(les)personne(s)charge(s)dinstaller,defairefonctionner,demettreaupoint,dentretenir,denettoyer,de rpareroudetransporterunemachineEN2921. 3.2 tche activit(s)ncessaire(s)pourobtenirlersultatattendudusystmedetravailEN6141.ISO93552:1999(F) ISO 2 3.3 moyensdetravail o
20、utils,machines,vhicules,appareils,mobilier,installationsetautreslmentsutilissdansle systmedetravail EN6141. 3.4 signal stimulusliltatouauchangementdtatdelquipementdetravailquiauneffetpotentielsurlessensdun oprateur.Laprsentenormeeuropennedcritlessignauxquipeuventtredtectsparlesyeux(partirde signauxv
21、isuels),lesoreilles(partirdesignauxauditifs),ouparlapeau(partirdesignauxtactiles). 3.5 dispositifsdesignalisation dispositifdeprsentationdelinformationquitransmetdessignauxvisuels,auditifsoutactilesunoprateur. 3.6 affichagenumrique affichagedanslequellinformationestafficheencodenumrique. 3.7 afficha
22、gealphanumrique affichagedanslequellinformationestafficheencombinantchiffresetlettres. 3.8 affichageanalogique affichagedanslequellinformationdtatestreprsenteparunelongueur,unangleouuneautregrandeur physique.Danslecasdaffichagesvisuels,linformationpeuttrereprsenteparledplacementduneaiguille,la longu
23、eurdundiagrammebarresouunegrandeurvisuellesimilaire.Danslecasdedispositifsdesignalisation sonore,linformationpeuttreprsentecommeunefonctiondelatonieoudelasonie.Danslecasdedispositifs designalisationtactile,linformationpeuttrereprsenteparlavibrationdaffichage(frquenceouamplitude),ou parledplacementde
24、laffichage. 3.9 symboles lettres,chiffres,pictogrammesoucombinaisonsdeceslments,utilisspourcaractriserlesgraduationsdun affichage,oucommemoyendidentifierlaffichageluimme. 3.10 Perception Processuspsychophysiologiquesemanifestantdanslesystmenerveuxcentral,dontleproduitestla connaissancedelenvironneme
25、nt.Laperceptionestunprocessusdynamiquequinestpassimplementdtermin parlesparamtresdessignauxquilontinitie.Enconsquence,ilestpossiblequelinformationobtenuepuisse treincomplte,incertaineouinexacte.Laconnaissancepeuttrebasesurunouplusieursdesniveauxde perceptionsuivants:dtection,identificationetinterprt
26、ation.Ladtectionestleprocessusperceptifparlequel loprateurprendconsciencedelasimpleprsencedunsignal.Lidentificationestleprocessusperceptifparlequel lesignaldtectestdistingudautressignaux.Linterprtationestlacombinaisondesprocessusperceptifset cognitifsparlesquelslecontenuetlasignificationdusignaliden
27、tifisontreconnus. 4 Dispositifsdesignalisationvisuelle Desdispositifsdesignalisationvisuellepeuventtreutilisspourtransmettredegrandesquantitsdinformations loprateur,denombreusesfaonsdiffrentes.ISO ISO93552:1999(F) 3 4.1 Spcificationspourladtectiondedispositifsdesignalisationvisuelle 4.1.1 Positionne
28、mentdudispositifdesignalisation Lesexigencesphysiologiquesetfonctionnellesdeloprateuretleslignesdevisionlibredontdisposeloprateur pendantlexcutiondesatchedterminentlepositionnementdudispositifdesignalisationvisuellerelativement loprateur. Lesdimensionsduchampvisueldeloprateurtantlimites,ellesrduisen
29、tparlmmelenombrededispositifs designalisationqueceluicipeutsurveillerenmmetemps. Ondistinguedeuxtypesdiffrentsdetchesvisuelles:ladtectionetlasurveillance.Lestchesdedtection correspondentunesituationocestlesystmequialerteloprateur;lestchesdesurveillanceunesituation ocestloprateurquirecherchelinformat
30、iondefaonactive. Troiszonesdefficacitdcroissantedansladtectiondusignalvisuelsontdfiniescommetant“recommandes“, “acceptables“et“inappropries“(cf.tableau1)pourlestchesdedtectionetdesurveillance.Lesaxesdeszones “recommandes“et“acceptables“sesituentdansleplanmdianetserfrentlalignedevisenaturelleillustre
31、 surlesfigures1et2.Pourlestchesdedtection,lalignedevisedpendducentredattentionprincipale.Pour lestchesdesurveillance,lesdispositifsdesignalisationpeuventsesituerautourdunelignedeviseplus confortablepourlutilisateur,faisantunangleendessousdelhorizontale. Lesanglesprsentssurcesfiguresconstituentdesrec
32、ommendationsergonomiquesgnralesetilestsuppos queloprateurjouitdunevisionnormaleetestcapabledeconserveruneposturedtendueetfixe(deprfrence assise)proximitdesdispositifsdesignalisation. Tableau1Niveaudaptitude Niveaudaptitude Signification A:Recommand Cettezonedoittreutilisechaquefoisquepossible B:Acce
33、ptable Cettezonepeuttreutiliselorsquelazone recommandenepeutpastreutilis C:Nonappropri Cettezoneestdconseille Champverticaldevisionendtection Champhorizontaldevisionendtection Lgende:S:lignedevise,ladirectiontantimposeparlesexigencesexternesdelatche Figure1TchesdedtectionISO93552:1999(F) ISO 4 Champ
34、verticaldevisionensurveillance Champhorizontaldevisionensurveillance Lgende:S N :lignedevisenaturelle,de15 30 endessousdelhorizontale Figure2Tchesdesurveillance Lesdispositifsdesignalisationvisuellenedoiventpastreplacslextrieurdeszones“recommandes“et “acceptables“,saufsidesmoyensapproprissontprvuspa
35、rleconcepteur.Parexemple,desdispositifsde signalisationauditiveoudautresdispositifsquinexigentpasdemodificationsimportantesdeposturedelapartde loprateur. Lazone“Nonapproprie“nestnormalementutilisequepourlesdispositifsdesignalisationquinesontpas fondamentauxpourlascuritdefonctionnement. Silacapacitde
36、loprateurdiscriminerlescouleursestimportantepourlutilisationcorrectedesdispositifsde signalisation,leslimitesdelazone“acceptable“doiventtrediminues,tantdonnquelesdimensionsduchamp visuelcentral(quiestsensiblelacouleur)sontpluspetitesquecellesduchampquiestsensiblelalumire blanche. 4.1.2 Relationsfonc
37、tionnellesentreledispositifdesignalisationetloprateur Engnral,cesrelationssontdedeuxtypes.Lapremireestcelledanslaquelleloprateurcherche,trouveet observeledispositifdesignalisation.Lasecondeestcelledanslaquellelattentiondeloprateurestsolliciteparle dispositifdesignalisationluimme(parexempleavertissem
38、entparclignotementoualarme);oucelleoloprateur estalertparunouplusieurstypesdedispositifsdesignalisation(parexemplecombinaisondedispositifsde signalisation,visuelleetauditive);ouencorelorsqueltatdusystmeinviteloprateurvrifierledispositifde signalisation. Pourluneoulautredecesdeuxrelationsfonctionnell
39、es,cestledispositifdesignalisationleplusfrquemment utiliset/ouleplusimportantquiauralaprioritlapluslevepouruneimplantationdanslazoneimmdiatedela lignedevisenaturelledeloprateur(ZoneA).Lesdispositifsdesignalisationprioritmoinsimportantepourront tresituslapriphrieduchampvisuel(ZoneBoummezoneC,sincessa
40、ire). Desconditionsmaximisantlefficacitaveclaquellelesdispositifsdesignalisationdalerteoudavertissement attirentlattentiondoiventtreassuresparlaconception.Etantdonnquelesystmevisuelhumainestsensible auchangementdelenvironnementvisuel,leconcepteurpourraitopter,parexemple,pourunecaractristique clignot
41、antedemanirealerterloprateur,tantdonnquelanaturechangeantedunaffichageclignotantsera facilementdtecte.noterquilestrecommandquelacaractristiquedeclignotementsoitlieuneluminance faibledemanireliminerlacrationdimagespersistantedanslesyeuxdeloprateur.Demanirealternative,il peuttreutiledecouplerundispositifdesignalisationauditiveundispositifdesignalisationvisuellecontinu faibleintensitlumineuse.ISO ISO93552:1999(F) 5 4.1.3Facteurs ambiants Lesfacteursambiantslesplusimportantssontlclairementetlesvibrations.Ilimportedev