1、A Numroderfrence ISO15359:1999 (F) NORME INTERNATIONALE ISO 15359 Premiredition 19990901 PapieretcartonDterminationdes coefficientsdefrottementstatiqueet cintiqueMthodeduplanhorizontal PaperandboardDeterminationofthestaticandkineticcoefficientsof frictionHorizontalplanemethodISO15359:1999(F) ISO1999
2、 Droitsdereproductionrservs.Saufprescriptiondiffrente,aucunepartiedecettepubli cationnepeuttrereproduiteniutilisesousquelqueformequecesoitetparaucunpro cd,lectroniqueoumcanique,ycomprislaphotocopieetlesmicrofilms,sanslaccord critdelditeur. Organisationinternationaledenormalisation Casepostale56 CH12
3、11Genve20 Suisse Internet isoiso.ch ImprimenSuisse ii Avantpropos LISO(Organisationinternationaledenormalisation)estunefdrationmondialedorganismesnationauxde normalisation(comitsmembresdelISO).LlaborationdesNormesinternationalesestengnralconfieaux comitstechniquesdelISO.Chaquecomitmembreintressparun
4、etudealedroitdefairepartieducomit techniquecrceteffet.Lesorganisationsinternationales,gouvernementalesetnongouvernementales,en liaisonaveclISOparticipentgalementauxtravaux.LISOcollaboretroitementaveclaCommission lectrotechniqueinternationale(CEI)encequiconcernelanormalisationlectrotechnique. LesNorm
5、esinternationalessontrdigesconformmentauxrglesdonnesdanslesDirectivesISO/CEI,Partie3. LesprojetsdeNormesinternationalesadoptsparlescomitstechniquessontsoumisauxcomitsmembrespour vote.LeurpublicationcommeNormesinternationalesrequiertlapprobationde75 %aumoinsdescomits membresvotants. LaNormeinternatio
6、naleISO15359atlaboreparlecomittechniqueISO/TC6, Papiers,cartonsetptes , souscomitSC2, Mthodesdessaisetspcificationsdequalitdespapiersetcartons . LesannexesAetBdelaprsenteNormeinternationalesontdonnesuniquementtitredinformation.ISO ISO15359:1999(F) iii Introduction LaprsenteNormeinternationaledcritun
7、modeopratoirepourladterminationdescoefficientsdefrottement statiqueetcintiquedespapiersetcartonsselonlamthodeduplanhorizontal. Ltatdessurfacesdunpapierdpenddeleursantcdents.Lespropritsdefrottementsontdtermines,pour unegrandepart,parlescoefficientsdefrottementstatiqueetcintique,quisonteuxmmesmesurs,d
8、ansla prsenteNormeinternationale,parglissementdunefeuilledepapiersuruneautrefeuilledummepapier,ousur uneautresurfacedansleplanhorizontal,avecapplicationduneforceverticaledirigeverslebassurlematriau dudessus.Lecoefficientdefrottementserapportelaforcehorizontalencessairepouramorceretpoursuivrele dplac
9、ementdesdeuxsurfaces,luneparrapportlautre. Lescoefficientsdefrottementsontdespropritsdesdeuxsurfaces.Lesvaleursobtenuespourlescoefficients dpendentdesconditionsdessai.LtatdesdeuxsurfacesdanslesconditionsdcritesdanslaprsenteNorme internationalepeutavoirparfoisunrapportavecltatdessurfacesdansunesituat
10、iondusagefinalspcifique. Nanmoins,lesrsultatsdessaisontutilespourdterminerlespropritscombinesdessurfacessoumises essai. Lesvaleursdescoefficientsdefrottementdupapierfabriqusurmachinepeuventvarier,selonquellessont mesuresdanslesensmachine(SM)oudanslesenstravers(ST).Onconstatesouventunediffrenceentrel
11、es deuxfacesdupapier. Pourcertainspapiers,commelepapierpourphotocopie,seulpeutprsenterdelintrtlecoefficientdefrottement statiqueaupremierglissement,cestdirelecoefficientobtenusansglissementpralabledessurfaceslunepar rapportlautre,entrelasurfaceinfrieuredunefeuilledepapieretlasurfacesuprieureduneautr
12、efeuillede papierdemmenature. Pourcertainesautresqualitsdepapier,parexemplepapierpoursacsdexpdition,cartoncouvertureoucarton compact,lescoefficientsdefrottementquisontobtenusaprsuncertaindegrdusuredesdeuxsurfacespeuvent prsenterdelintrt.Pourdterminer,danslecadredelaprsenteNormeinternationale,lescoef
13、ficientsde frottementdesurfacesuses,onfaitglisseruneprouvettesurlautreprouvette,troisfois.Onmesurelaforce ncessairepouramorceretmaintenirleglissementautroisimeglissement. Lusageprvudupapierdterminelesctsdespapiersmettreencontact,ladirectiondesprouvettesdepapier parrapportladirectionduglissement,etle
14、nombreetletypedecoefficientsdefrottementmesurer. LannexeAprsenteunelistedessymbolesrecommandspourindiquerlesdirectionsetlespositionsdessurfaces soumisesessai. LannexeBprsenteunrcapitulatifdesconditionsdessaipouruncertainnombredemthodesnormalises courantespourlesproduitsenpapieretlesplastiques. Unebi
15、bliographieestprsenteaprslesannexes.NORMEINTERNATIONALE ISO ISO15359:1999(F) 1 PapieretcartonDterminationdescoefficientsdefrottement statiqueetcintiqueMthodeduplanhorizontal 1Domaine dapplication LaprsenteNormeinternationalespcifie unemthodedessaidefrottement,basesurleprincipeduplanhorizontal,et lem
16、odeopratoirepourladterminationducoefficientdefrottementstatiqueavantundegrdusurespcifi entredeuxsurfaces,etpourladterminationdescoefficientsdefrottementstatiqueetcintiqueaprsce mmedegrdusure. Elleestapplicableauxpapiersetcartons. 2Rfrences normatives Lesdocumentsnormatifssuivantscontiennentdesdispos
17、itionsqui,parsuitedelarfrencequiyestfaite, constituentdesdispositionsvalablespourlaprsenteNormeinternationale.Pourlesrfrencesdates,les amendementsultrieursoulesrvisionsdecespublicationsnesappliquentpas.Toutefois,lespartiesprenantes auxaccordsfondssurlaprsenteNormeinternationalesontinvitesrechercherl
18、apossibilitdappliquerles ditionslesplusrcentesdesdocumentsnormatifsindiqusciaprs.Pourlesrfrencesnondates,ladernire ditiondudocumentnormatifenrfrencesapplique.LesmembresdelISOetdelaCEIpossdentleregistredes Normesinternationalesenvigueur. ISO186:1994, Papieretcartonchantillonnagepourdterminerlaqualitm
19、oyenne . ISO187:1990, Papier,cartonetptesAtmosphrenormaledeconditionnementetdessaietmthodede surveillancedelatmosphreetdeconditionnementdeschantillons . ISO4046:1978, Papier,carton,ptesettermesconnexesVocabulaire. 3 Termesetdfinitions PourlesbesoinsdelaprsenteNormeinternationale,lestermesetdfinition
20、ssuivantssappliquent. 3.1 frottement forcesopposantauglissementamorcoucontinudunesurfacedematriausuruneautresurfacedumme matriauoudunmatriaudiffrent 3.2 frottementstatique forcesopposantlamoragedunmouvementdeglissementdunesurfacesuruneautresurface NOTE Laforcencessairelamoragedumouvementestgalelafor
21、cequisopposelamoragedumouvement.ISO15359:1999(F) ISO 2 3.3 coefficientdefrottementstatique, S rapportdufrottementstatiquelaforceappliqueperpendiculairementauxdeuxsurfacesdansunessaide frottement 3.4 frottementcintique forcesopposantauglissementcontinudunesurfacesuruneautresurface NOTE Laforcequisopp
22、oselapoursuiteduglissementestgalecequirsistelapoursuitedumouvement. 3.5 coefficientdefrottementcintique, K rapportdufrottementcintiquelaforceappliqueperpendiculairementauxdeuxsurfacesdansunessaide frottement 3.6 tempsdemonte tempsncessairepourobtenirlaugmentationdelaforceappliquehorizontalement,dezr
23、olavaleurde frottementstatique 4Principe Lessurfacessoumettrelessaisontmisesencontactplanetsouspressionapparentedecontactuniforme.Les forcesncessairespouramorcerleglissement(forcedefrottementstatique)etpourfaireglisserlessurfaceslune surlautre(forcedefrottementcintique)sontenregistres. 5Appareillage
24、 (voirFigure1) 5.1 Tablehorizontale ,avecunesurfaceplaneralisedansunmatriauincompressible(mtal,boisdur,verre, etc.),suffisammentlargepourrecevoirlepatinavecunemargedaumoins5mmdechaquect.Latabledoittre quipededispositifsempchantleglissementdelprouvettesurlatablependantlessai. 5.2 Patin,pouvantproduir
25、eunepressionnormalede2,2kPa 0,6kPasurlprouvettemontesursabase.Cette basedoittreplane,avecdesdimensionsde(60mm 5mm) (60mm 5mm)etdoittreralisedansun matriauincompressible. NOTE Unpatindunemassede(800 100)gproduitlapressionnominalencessairedufaitdelaforcedepesanteur laquelleilestsoumis.Ilconvientquelam
26、assedupatinsoitmesureetnoteavecuneexactitudedaumoins 10g. Si dautresmoyensquelagravitsontmisenuvrepourgnrerlaforceperpendiculaire,ilestpossibledutiliserunpatindu ne masseautreque800gdanslamesureounepressionquivalenteestproduite. 5.3 Dispositiflvateurdescendeurdupatinparrapportlatable.Lefonctionnemen
27、tdecedispositifdoit seffectuerdemanirequelepatinneglissepaslorsquilentreencontactaveclatableetreposesurcelleci. NOTE Mmelemoindreglissementverslarrirepeutavoirdesconsquencessurlesrsultatsdelessai. 5.4 Jaugedeforce ,pourmesurerlaforce Fappliqueaupatin(oulatable)parlemcanismedentranement, avecuneexact
28、itudede2%delavaleuraffiche. 5.5 Dispositifenregistreur ,pourenregistrerlaforceenfonctiondutemps. NOTE Lepicdufrottementstatiqueestengnralunphnomnetransitoireetilconvientdutiliserdesdispositifs denregistrementsuffisammentrapidespoursaisircetvnement. 5.6 Dispositifdeconnexiondelajaugedeforceaupatin ,p
29、ermettantdetransmettrelaforce Fdupatinla jauge.LaFigure1montreunexempledinstallationpossible.Ledispositifdoitpermettredappliquerlaforcedune faoncentraleparrapportlazonedessaietdansunedirectionparalllelasurfacedelatable.ISO ISO15359:1999(F) 3 NOTE1 Lalignedeforcereliantlepatinlajaugedeforcepeutsesitu
30、eraudessusouaudessousduplandecontactdes deuxprouvettes,ouaummeniveau.Ladistance(10laFigure1)entrecettelignedeforceetleplandecontactdes prouvettesnestpascritique,maisilconvientquellesoit 10mm. NOTE2 Certainsappareilspeuventprsenterundegrvariabledlasticitdeleurconstructionmcaniquedanslebutde modifierl
31、etempsscoulantentrelapplicationinitialedelaforcedetractionetlemomentoleglissementcommence(temps demontelaFigure2).Dansdautresappareils,ledegrdlasticitnestpasunevariable.Cependant,ilestprfrable dutiliseruneconnexionrigidepourmesurerlefrottementcintique. Vuededessus Vuedect Lgende 1 Supportencaoutchou
32、calvolairemontsurlatable 2 prouvettefixesurlatable 3 Systmedeguidagedupatin(reprsentationschmatique) 4 Dispositifdeconnexiondelajaugedeforceaupatin 5 Jaugedeforce 6 Dispositifdentranementdupatin 7 prouvettefixesurlepatin 8 Dispositiflvateurdescendeurdupatin 9 Supportencaoutchoucalvolairemontsurlepat
33、in 10 Distanceentrelatableetleplandactiondelaforce 11 Tablehorizontale 12 Dispositifdentranementdelatable 13 Patin Figure1DispositiongnraledelappareillageISO15359:1999(F) ISO 4 5.7 Mcanismedentranement,pourdabordtransmettreaupatinuneforceexemptedevibrationset progressivementcroissantejusquaumomentod
34、marrelepremierglissemententrelepatinetlatable,etpour ensuitedplacerlepatinoulatable,lunparrapportlautre.Lemcanismedentranementdoitdplacerlepatin oulatable,oulesdeux. 5.8 Support,afinquelapressionsoitrpartieuniformment.Aumoinslunedesprouvettesdoittreaucontact dunsupportcompressibleconstitudunefeuille
35、decaoutchouccellulairedenoprnealvolesfermes,dune paisseurcompriseentre1,5mmet3,0mm.Lesupportdoitavoirunepaisseuruniformeet,silestconstatune usuredesbordsouunedtriorationdelasurface,ildoittreremplac. 5.9 Systmedeguidagedupatin ,pourmaintenirlorientationdupatinparalllecelledelatable. NOTE Mmedepetitsm
36、ouvementsderotationdupatindansleplandelatablepeuventproduiredesvaleursmesures infrieurespourlescoefficientsdefrottement. 6chantillonnage Sassurerquelesprouvettessontreprsentativesdelchantillonreu.Siladterminationdoitcaractriserunlot depapieroudecarton,lamthodedchantillonnagedoittreconformelISO186. 7
37、Conditionnement ConditionnerlematriaudeschantillonsconformmentlISO187.Prparerlesprouvetteseteffectuerles essaisdanslesmmesconditionsatmosphriquesquecellesutilisespourleconditionnementdeschantillons. 8 Prparationdesprouvettes Aucoursdestapesdeprparation,lessurfacesdoiventnepassetrouverencontactavecle
38、smains,etnepas tretouchesoufrottespardautressurfacesquipourraientmodifierltatdesurfacedesprouvettes. NOTE1 Lesrsultatsdesessaisdefrottementsontextrmementsensiblesdinfimescontaminationsdessurfaces soumettreessai.Lesessaisdefrottementpeuventtresensibleslusuredessurfaces.Danscertainsenvironnements,il p
39、euttregalementncessairedeprotgerlesprouvettescontrelacontaminationparlesparticulesensuspensiondanslair. NOTE2 Ilestreconnuque,danslapratiquequotidienne,ilpeutnepastrepossibledviterdetoucherlematriaudes prouvettes,voiredelesfrotter.Ilestrecommandparconsquentdvaluerlamthodeutilisepourlacollecteetla ma
40、nipulationdesmatriauxafindendterminerleseffetssurlesrsultatsdessaisdefrottement. Pourlesessais,deuxprouvettesdiffrentessontncessaires:luneestmontesurlepatinetlautresurlatable. Surlesdeuxprouvettes,marquer,sincessaire,lesensmachine,lesensdefabrication,etlescts,savoir cttoileetctfeutre,imprimounon,marquounon. Lesdimensionsdesprouvettesdoiventdpendredelaconceptionetdufonctionnementdelappareillagedessai defrottement.Lprouvettemontesurlepatindoittredaumoins60mm 360mm.Cellequiestmontesurla tabledoitavoirunelargeurdaumoins60mm,etunelongueursuffisantepourreprsenterlalongueurdupat