1、A Numroderfrence ISO11274:1998 (F) NORME INTERNATIONALE ISO 11274 Premiredition 19980701 QualitdusolDterminationdela caractristiquedelartentioneneau Mthodesdelaboratoire SoilqualityDeterminationofthewaterretentioncharacteristic LaboratorymethodsISO11274:1998(F) ISO1998 Droitsdereproductionrservs.Sau
2、fprescriptiondiffrente,aucunepartiedecettepubli cationnepeuttrereproduiteniutilisesousquelqueformequecesoitetparaucunpro cd,lectroniqueoumcanique,ycomprislaphotocopieetlesmicrofilms,sanslaccord critdelditeur. Organisationinternationaledenormalisation Casepostale56 CH1211Genve20 Suisse Internet isois
3、o.ch ImprimenSuisse ii Sommaire Page 1 Domainedapplication. 1 2 Dfinitions. 1 3 Lignesdirectricespourlechoixdelamthode 2 4 chantillonnage . 3 5 Dterminationdelacaractristiquedertentioneneau dusollaidedetablessuccionsable,kaolinet plaqueencramique 5 6 Dterminationdelacaractristiquedertentioneneauduso
4、l enutilisantuneplaqueporeuseetuneburette 8 7 Dterminationdelacaractristiqueeneaudusolpar lextracteurplaquedepression. 11 8 Dterminationdelacaractristiqueeneaudusolpar lutilisationdenceintemembranesouspression. 14 9 Fidlit . 16 Annexes. A (informative)Constructiondetablessuccion. 17 B (informative)B
5、iblio graphie 22ISO ISO11274:1998(F) iii Avantpropos LISO(Organisationinternationaledenormalisation)estunefdration mondialedorganismesnationauxdenormalisation(comitsmembresde lISO).LlaborationdesNormesinternationalesestengnralconfieaux comitstechniquesdelISO.Chaquecomitmembreintressparune tudealedro
6、itdefairepartieducomittechniquecrceteffet.Les organisationsinternationales,gouvernementalesetnongouvernementales, enliaisonaveclISOparticipentgalementauxtravaux.LISOcollabore troitementaveclaCommissionlectrotechniqueinternationale(CEI)en cequiconcernelanormalisationlectrotechnique. LesprojetsdeNorme
7、sinternationalesadoptsparlescomitstechniques sontsoumisauxcomitsmembrespourvote.Leurpublicationcomme Normesinternationalesrequiertlapprobationde75 %aumoinsdes comitsmembresvotants. LaNormeinternationaleISO11274atlaboreparlecomittechnique ISO/TC190, Qualitdusol ,souscomitSC5, Mthodesphysiques . Lesan
8、nexesAetBdelaprsenteNormeinternationalesontdonnes uniquementtitredinformation.ISO11274:1998(F) ISO iv Introduction Lateneureneaudusoletlapressionmatriciellesontdeuxphnomnes lisquidterminentlescaractristiquesdelartentioneneaudunsol. Leauprsentedanslesolenquilibreavecleaulibreestlapression matricielle
9、(ousuccion)galezro,lesolestdoncsatur.mesureque lesolsche,lapressionmatricielledcrot(cestdirequelledevient ngative),etlesporeslesplusgrandssevidentdeleauquilscontiennent. Ladiminutionprogressivedelapressionmatriciellevacontribuervider deleureaudesporesdeplusenpluspetits,jusqucequeleaune remplisseplus
10、quelesporeslesplusfins.Leauestnonseulement liminedesporesdusol,maislpaisseurdespelliculesdeauqui entourentlesparticulesdusoldiminuegalement.Aussi,ladiminutionde lapressionmatriciellecorrespondelleunediminutiondelateneureneau dusol5,6.Ilestpossibledemesurercesdeuxparamtresen laboratoireousurleterrain
11、,etdtablirleurrelationentraantlacourbe correspondantlacaractristiquedertentioneneaudusol.Cette relationstenddessolssaturs(0kPaenviron)auxsolsdesschsen tuve(environ -10 6 kPa). Lacaractristiquedelartentioneneaudusolestdiffrentepourchaque typedesol.Laformeetlapositiondelacourbesurunrepreorthonorm sont
12、fonctiondespropritsdusol,tellesquesatexture,sadensit, lhystrsisassocieauxphasesdhumidificationetdeschage.Ilest possiblededfinir,desfinsspcifiques,certainspointsdelacourbe caractrisantlartentiondeau. Ilestpossibledutiliserlesrsultatsobtenuslaidedecesmthodespour, parexemple: valuerlarpartitiondespores
13、partailles(parexemple:identification desporesmacroscopiquesetmicroscopiques); attribuerdesniveauxcorrespondantleaudisponibledanslesolpour laculturedesplantesetclasserlessolsenconsquence(desfins dirrigation,parexemple); dterminerlespaceporaldrainable(parexemplepourconcevoirun systmededrainageouvaluer
14、lesrisquesdepollution); surveillertoutchangementdanslastructuredunsol(provoqu,par exemple,parlestravauxagricoles,lacompactionouladditionde matiresorganiquesoudetraitementsartificiels); vrifierlarelationentrelapressionmatriciellengativeetlesautres propritsphysiquesdusol(commelaconductivithydrauliqueo
15、u thermique,parexemple); dterminerlateneureneaucorrespondantdespressions matriciellesngativesspcifiques(danslecadredunetudedela dgradationmicrobiologique,parexemple); valuerdautrespropritsphysiquesdusol(commelaconductivit hydraulique,parexemple).NORMEINTERNATIONALE ISO ISO11274:1998(F) 1 Qualitdusol
16、Dterminationdelacaractristiquedela rtentioneneauMthodesdelaboratoire 1Domainedapplication LaprsenteNormeinternationaledcritlesmthodesdelaboratoirepermettantdedterminerlescaractristiques dertentioneneaudusol. LaprsenteNormeinternationalesappliqueuniquementauxmesurageseffectuspourtablirlescourbesde sc
17、hageetdedsorption. Ilexistequatremthodespourprendreencomptelensembledudomainedespressionsdeleaudessols,savoir: a) mthodeutilisantdestablessuccionsable,kaolinoucramiquepermettantdedterminerdespressions matriciellescomprisesentre0kPaet -50kPa; b) mthodeassociantuneplaqueporeuseunappareillageburettepou
18、rdterminerdespressionsmatricielles comprisesentre0kPaet -20kPa; c) mthodeutilisantungazsouspressionetunextracteurplaqueporeusepermettantdedterminerdes pressionsmatriciellescomprisesentre -5kPaet -1500kPa; d) mthodeutilisantungazsouspressionetdescellulesmembranessouspressionpourdterminerdes pressions
19、matriciellescomprisesentre -33kPaet -1500kPa; Deslignesdirectricessontdonneslarticle3pourfaciliterlechoixdelamthodelamieuxadaptechaquecas particulier. 2Dfinitions PourlesbesoinsdelaprsenteNormeinternationale,lesdfinitionssuivantessappliquent. 2.1 caractristiquedelartentioneneaudusol rapportentrelate
20、neureneaudusoletlapressionmatricielledunchantillondesoldonn 2.2 pressionmatricielle quantitdetravailncessaireautransport,defaonrversibleetisotherme,dunequantitinfinitsimaledeau,de compositionidentiquecelleprsentedanslesol,dunpointdontlaltitudeetlapressiongazeuseexternesont identiquescellesdupointcon
21、sidr,dansleaudusol,aupointconsidr,diviseparlevolumedeautransport 2.3 teneureneaurapportelamasse w massedeausvaporantdusollorsquilestsch105Cjusquobtentiondunemasseconstante,diviseparla massedesolsec(soitlerapportentremassedeauetparticulessolidesdansunchantillondesol)ISO11274:1998(F) ISO 2 2.4 fractio
22、nvolumiquedelateneureneau q volumedeau,svaporantdusollorsquilestsch105Cjusquobtentiondunemasseconstante,divisepar levolumeapparentinitialdusol(soitlerapportentrelevolumedeau,sousformeliquidecontenudansun chantillondesol,etlevolumetotaldecetchantillon,espaceporalcompris) NOTES 1Lacaractristiquedelart
23、entioneneaudusolapparatdansladocumentationscientifiquesousdesnomsdiffrents, commelacourbedelibrationdeaudusol,courbedertentioneneaudusol,courbepFouencorecourbedepression capillairesaturation.Lutilisationdecestermesestdconseille. 2Lepascalestlunitdepressionnormalise.Nanmoins,denombreusesautresunitsco
24、ntinuentdtreutilises.Le tableauA.1permetdeconvertirenpascalslaplupartdecesunits. 3 Danscertainscas,onprfreparlerdesuccionaulieudepressionpourviterdutiliserdessignesngatifs(voir Introduction).Cependant,enraisondesconfusionsquipeuventsensuivre,ilestdconseilldutiliserceterme,et particulirementlorsquils
25、agitdelapressionmatricielle. 4Pourlessolsprsentantdesphnomnesdegonflementouderetrait,demanderconseilunlaboratoirespcialis,les donnesrelativeslartentioneneautantaffectesparcesproprits. 3Lignesdirectricespourlechoixdelamthode 3.1Tablessuccionsable,kaolinoucramiquepourappliquerdespressionsallantde0kPa
26、50kPa Lesmthodesutilisantdestablessuccionsable,kaolinoucramiqueconviennentdesdterminationsen grandnombre,effectuesdespressionsleves,surdeschantillonsnonremanisoudesgranulatsdeformes etdetaillesdiffrentes.Ilestpossibledanalysersimultanmentdeschantillonsdetexturesetdeteneursen matiresorganiquestrsdive
27、rses,lamiselquilibretantdterminesparmentpourchaquechantillon.Ces mthodesutilisantdestablessuccionsontrecommandesdanslecadredelaboratoiresquieffectuentdes analysespriodiquesetmettentrgulirementenuvredesprocduresdentretiendumatriel. 3.2Appareillageburetteassociuneplaqueporeusepourappliquerdespressions
28、allantde 0kPa20kPa Cedispositifassociantunappareillageburetteuneplaqueporeusenepermetdanalyserquunseulchantillon lafois.Ilestdoncncessairededisposerdeplusieursdispositifsdecegenrepourpermettrelarplicationdes mesuresetfournirainsiunedescriptioncomplteduprofildusol.Enraisondufaiblerisquepourceschantil
29、lons dtreperturbs,cettemthodeconvientparticulirementauxsolspeustructurs,ainsiquauxsablessusceptibles desaffaisseroudabsorberrapidementdeleau.Cemodeopratoireprservelescontactscapillairesetpermet tousleschantillonsdesol,etparticulirementceuxayantuneforteteneurenmatiresorganiquesouayantune texturesable
30、use,datteindreplusrapidementlquilibre.Ilsagitdunetechniquesimple,laportedespetits laboratoires. 3.3Extracteurplaqueporeusepourappliquerdespressionsallantde5kPa1500kPa Sicettemthodeutilisantuneplaqueporeusepeuttreutilisepourdterminernimportequellepressionjusqu -1500kPa,lesspcificationsrelativesauxcha
31、mbresdepressionetauxplaquesencramiquepeuventtre diffrentesselonlaplagedepression,parexemplede0kPa20kPa,de20kPa100kPa,etde100kPa 1500kPa.Cependant,enraisondesphnomnesdintrusiondairquipeuventseproduiredespressions ngativesleves,cettemthodeconvientmieuxauxpressionsinfrieuresougales -33kPa.Ilestprfrable
32、 danalyserdessolsayantdespropritshydriquecomparables,pourobtenirdestempsdemiseenquilibrepeu prsgaux,bienque,danslapratique,celaprsentedesdifficults.Latailledeschantillonsanalyssparcette mthodeestengnralinfrieurecelledeschantillonsanalyssparlesdeuxmthodesprcdentes,cequi rendcettemthodepeuadaptelanaly
33、sedhorizonsdesolhtrognes,oucelledesolsfortementstructurs. Traditionnellement,onutilisecettemthodepouranalyserdeschantillonsdesolperturbs.ISO ISO11274:1998(F) 3 3.4Cellulesmembranesouspressionpourappliquerdespressionsallantde33kPa 1500kPa Ilconvientderserverlutilisationdescellulesmembranesouspression
34、despressionsinfrieures -33kPa. despressionsplusleves,lecontactcapillairencessairecettemthodenestpassatisfaisant.Sicettemthode peuttreutilisequelquesoitletypedesol,ilestrecommanddutiliserdesmembranesdoublespourfairedes mesuressurdessolstexturegrossire(sableuse).Ladimensiondelchantillonpeuttrechoisiee
35、nfonctionde lastructuredusol(toutentenantcomptedelatailledelacelluledepression).Destexturesdiffrentespeuventtre misesenquilibresparmentlaidedunesriedecellulesliesunmmedispositifdemisesouspression. 4chantillonnage 4.1Prescriptionsgnrales Ilestessentieldutiliserdeschantillonsdesolnonperturbspoureffect
36、uerdesmesuragesdespressions matriciellesleves,comprisesentre0kPaet -100kPa,lastructuredusolayantuneinfluenceprpondrantesur sespropritsdertentioneneau.Pourlesmthodesutilisantdespressionsmatriciellesplusbasses (-100kPa),utiliserdescarottesnonperturbesou,lecaschant,desagrgatslmentaires. Lescarottesdoiv
37、enttreprlevesdanslesollaideduncylindreenmtalouenplastique,dontlahauteuretle diamtresontchoisisdanslesoucidobtenirunecarottereprsentativedeladiversitetdelastructuredusol tudi.Lesdimensionsdeschantillonsprlevssurlesitesontfonctiondelatextureetdelastructuredusol,ainsi quedelamthodedessairetenue.Letable
38、au1donnedesconseilsrelatifsauxdimensionsdeschantillonsen fonctiondelamthodeetdelastructuredusol. Lescarottesdoiventtreprlevesdanslesolavecsoin,pourviterdelescompacteroudenmodifierlastructure, soitlamain,laidedunoutiladapt,soitenutilisantunprleveurappropri.Prleverauminimumtrois chantillonsreprsentati
39、fsdechaquehorizonoucouchedesolrcemmentouvert.Sagissantdesolsrocailleux, prleverunplusgrandnombredchantillons.Consignerdansunrapportladatedchantillonnage,larfrencede lchantillonsurlagrilledchantillonnagedusite,lhorizondontilsagitainsiquelaprofondeurdchantillonnage. Remonteravecprcautionlecylindrelaid
40、edunetruelle,galisergrossirementlesdeuxextrmitslaidedun couteauet,lecaschant,ajusterlchantillondanslemanchonavantdefixeruncouverclechaqueextrmit,et apposersurlextrmitsuprieureunetiquettementionnantlarfrencedelchantillonsurlagrille dchantillonnagedusite,lesensdelchantillonnage(verticalouhorizontal),lenumrodelhorizonetla profondeurolchantillonatprlev. Emballerleschantillonsdansunefeuilledaluminiumoudansunsacenplastiqueparexemple,pourquils conserventleurstructureetnesedess